Ресурсна платформа за граѓани и медиуми

Транс – Европски мрежи21

Објаснувачкиот состанок (скрининг) за Преговарачко поглавје 21 е одржан на 27. 03 заедно со Поглавје 15, и на 27. 06, 2019 заедно со Поглавје 14

Транс-европските мрежи или познати уште како (ТЕNs), за прв пат се споменати со Договорот од Мастрихт, а се воведени со Договорот за функционирање на Европската унија (ДФЕУ), во делот XVI. Членовите 170–172 од ДФЕУ  ја даваат правната основа за воспоставување на транс-европски мрежи во областа на транспортот, енергетиката и телекомуникациите.

Воспоставувањето и развојот на Транс-европските мрежи се со јасно утврдена цел:  да го овозможат непреченото функционирање на внатрешниот пазар и да помогнат за јакнење на економската, социјалната и територијалната кохезија на Унијата, цели кои што се утврдени уште со Основачките договори на Унијата. Големиот Единствен пазар на Унијата со неговото слободно движење на луѓе, стоки, услуги и капитал не би бил возможен без поврзаност на регионалните и националните мрежи со модерна и ефикасна инфраструктура. Создавањето  на транс-европските мрежи е значајно и како силен фактор кој придонесува за економскиот раст и растот на вработеноста во Европската унија.

Голем број на проекти од заеднички интерес имаат корист од финансиска поддршка од буџетот на Европската унија преку линијата за буџет за Транс – Европски мрежи  како и од европските структурни и инвестициски фондови. Инструментот за поврзување на Европа е посебен инструмент целосно насочен кон финансирање на проекти на транс-европските мрежи. Европската банка за инвестиции, исто така, има направено значаен придонес за финансирање на овие проекти преку заеми.

Политиката на Транс-Европски мрежи денес ги опфаќа мрежите во областа на транспортот (Транс – европски транспортни мрежи (TEN-T)) и енергетската инфраструктура (Транс – европски енергетски мрежи (TEN-E или TEN-Energy)).

Таа е насочена кон прилагодување и развој на транс-европски мрежи и кон обезбедувањето на соодветна интерконекција и интероперабилност на националните мрежи. Во изминатите 10тина години оваа политика доживеа динамични промени. Се воспостави нов инструмент за финансирање на  Транс-европските мрежи : Инструментот за поврзување на Европа (Connecting Europe Facility), и се ревидираа упатствата на Заедницата за развој на Транс- европските мрежи. Целта на воспоставувањето на транс-европските мрежи и промовирањето на меѓусебната поврзаност и интероперабилност на националните мрежи е целосно да се искористат можностите кои ги нуди внатрешниот пазар и да придонесат за економски развој и создавање на работни места во Европската унија.

Транс Eвропските транспортни мрежи (TEN-T) придонесуваат за одржлив и мултимодален развој на транспортниот систем и отстранување на сообраќајниот метеж. Транспортните мрежи играат главна улога во обезбедувањето одржлива мобилност со комбинирање на конкурентноста на Европската унија и благосостојбата на жителите на ЕУ, истовремено обезбедувајќи транспорт на стоки и патници.

Новата насоки на политика за транспортна инфраструктура на ЕУ предвидуваат  формирање на двослојна структура која ја сочинуваат сеопфатна и основна мрежа. Сеопфатната мрежа е мрежа која се протега низ целата Унија и која обезбедува простапност и побрзаност со сите региони на ЕУ и со соседните држави и се планира да се развие до 2050 година. Основната мрежа ја сочинуваат оние делови на сеопфатната мрежа кои имаат најголема стратешка важност за развој на Транс-европската мрежа за сообраќај. Таа опфаќа девет главни коридори и треба да се развие до 2030 година,. Коридорите на основната мрежа се дефинирани преку однапред определени приоритетни транснационални проекти кои се и приоритетни за финансирање во рамки на Инструментот за поврзување на Европа.

Транс Eвропските енергетски мрежи (ТЕN-Е) го покриваат преносот и складирањето на гас, нафта и заробен јаглерод диоксид, како и преносот на електрична енергија и придонесуваат за градењето на интегриран пазар на електрична енергија и гас. ТЕN-Е треба да одговори на зголемената важност на безбедноста и диверзификацијата на снабдувањето со енергија на Унијата, опфаќајќи ги енергетските мрежи на државите -членки и соседните државите кандидати и да обезбеди координирана работа помеѓу енергетските мрежи на ЕУ и соседните држави. Главните цели на политиката во оваа област се безбедноста на снабдувањето и функционалниот внатрешен пазар на енергија.

Стратегијата за TENe дефинира 9 приоритетни коридори и три приоритетни тематски подрачја. Коридорите се наоѓаат во држави и региони на кои им е потребен итен развој на енергетската инфраструктура што ќе овозможи поврзување на региони кои се изолирани од европските пазари на електрична енергија, ќе ги зајакнат постоечките прекугранични интерконекции и ќе ја интегрираа обновливата енергија. Тематските подрачја се: паметни мрежи; автопати на енергијата и прекугранични мрежи за заробување на јаглеродниот диоксид.

Законодавството на ЕУ поглавјето 21 Tранс – европски мрежи опфаќа двете области кои меѓусебно се надополнуваат:

 

  • Транс – Eвропски транспортни мрежи (TEN-T)
  • Транс – Eвропски енергетски мрежи (TEN-E или TEN-Energy)

Двете области се тесно поврзани со генералната политика на транспорт (Транс – европските транспортни мрежи) односно енергетската политика на ЕУ (Транс – европските енергетски мрежи), опфатени со Поглавјата 14 и 15 на преговорите. Правната основа за ова Поглавје е содржана во членовите 170-172 од Договорот за функционирање на Европската унија (ДФЕУ). Притоа, законодавството за транспортните и енергетските мрежи го сочинуваат Регулативата (EU) 1315/2013 за Насоките на Унијата за развој на европските мрежи во транспортот и Регулативата (EU) 347/2013  за Насоките на Унијата за развој на европските мрежи во енергијата. Насоките ги опфаќаат целите, приоритетите, начинот на идентификација на стратешки проекти од заеднички интерес и широк опсег на мерки за обата засегнати сектори. Правото на ЕУ во ова Поглавје ја вклучува и Регулативата (EU) 1316/2013 за воспоставување на Инструментот за поврзување на Европа (Connecting Europe Facility) кој претставува главен финансиски инструмент на поддршка на политиката на транс-европски мрежи.

  • Развој на националната (патна, железничка, енергетска) инфраструктура –Посовремена и подобра инфраструктура (аеродроми, железници, патишта) на транс-европските рути во Македонија, финансирана и со неповратни средства на Унија, ќе резултира со зголемување на сообраќајот во сите сегменти на транспортот, особено железницата, копнениот и воздушниот транспорт. Зголемување на сообраќајот ќе значи и зголемување на конкуренцијата од страна на давателите на услуги, што пак ќе им користи на крајните корисници, односно на патниците и на бизнисмените, во форма на поевтини цени и повисоко ниво на квалитет. Македонија веќе користи европски грантови и други поволни извори на финансирање за подобрување на инфраструктурата на патните и железничките коридори VIII и X. Подобрувањата и проширувањата на електропреносната и гасната инфраструктура ќе донесат исто така бројни придобивки за македонските граѓани и компании во смисла на поголем избор и поголема сигурност на снабдувањето со енергија.Зголемени средства од европските фондови за развој на инфраструктурата. – Како членка на ЕУ Македонија ќе има можност да користи значително повисока финансиската помош од ЕУ за финансирањето на проектите кои Македонија ќе ги дефинира како стратешки приоритетни и тоа од најразлични извори: 1. од европските Структурните и инвестициските фондови; 2. од наследникот на Инструментот за поврзување на Европа (Connecting Europe Facility)- со кој денес се финансираат големи проекти на транс-европските транспортни и енергетски коридори- 3. со поволни заеми други финансиски инструменти од Европската банка за инвестиции.

Работна група (за подготовка на НПАА и на преговарачки позиции)

Институција носител за Работната група за Поглавјето 21:

ТРАНС – ЕВРОПСКИ МРЕЖИ е:

Министерство за транспорт и врски

Во групата ќе учествуваат и претставници на следната институција:

Кабинетот на заменикот на претседателот на Владата на Република Северна Македонија задолжен за економски прашања и за координација со економските ресори
Министерство за финансии
Министерство за животна средина и просторно планирање

Во работната група а во зависност од подрачјето на работната група ќе учествуваат и следните институции:

ТРАНС-ЕВРОПСКИ ТРАНСПОРТНИ МРЕЖИ за кое подрачје институција носител е:

Министерство за транспорт и врски

Во групата ќе учествуваат и претставници на следната институција:

Кабинетот на заменикот на претседателот на Владата на Република Северна Македонија задолжен за економски прашања и за координација со економските ресори
Министерството за економија
Министерство за животна средина и просторно планирање
Министерство за локална самоуправа – Државен инспекторат за локална самоуправа
Министерство за транспорт и врски – Државен инспекторат за транспорт
Јавно претпријатие за државни патишта

ТРАНС-ЕВРОПСКИ ЕНЕРГЕТСКИ МРЕЖИ за кое подрачје институција носител е:

Министерството за економија

Во групата ќе учествуваат и претставници на следната институција:

Кабинетот на заменикот на претседателот на Владата на Република Северна Македонија задолжен за економски прашања и за координација со економските ресори
Министерство за транспорт и врски
Министерство за животна средина и просторно планирање

Други релевантни институции и актери

ЕВН
МЕПСО
ЕЛЕМ
Македонски железници МЖ Инфраструктура
Организација на потрошувачи на Македонија
АЕК

Опсерваторија за транспорт на Југоисточна Европа SEETO
Енергетска заедница
Европска асоцијација на електропреносните систем оператори (ENTSO-E)
Генерален директорат на Европската комисија за мобилност и транспорт (DG MOVE)
INEAИзвршна агенција за иновации и мрежи на ЕУ
Трансевропски мрежи во транспортот, енергетиката и телекомуникациите-Инфострани
Информативен систем за координација на политиката за Транс – Европска мрежа за транспорт TENtec
TENtecЈавен Портал за информирање на граѓаните за (TEN-T)
Информативни страници на Европската комисија за Транс - Европски мрежи за енергија (ТЕN – E)
Информативни страници на Европската комисија заТранс - Eвропски транспортна мрежа (TEN-T)
Европски систем за управување со железнички сообраќај (ERTMS)
Motorways of the Sea Автопатишта на морињата
Инструмент за поврзување на Европа ConnectingEuropeFacility (CEF)
CEF Транспортни проекти по земја
CEF support to Motorways of the Sea (MoS)
Европски фонд за стратешки инвестиции (ЕFSI)
Страница на ЕИБ за инвестиции во TENs
ЕФСИ Фондот во енергетскиот сектор
Европски фонд за енергетска ефикасност
30 Приоритетни проекти на ТЕН-т
Македонски железници МЖ Инфраструктура
Агенција за цивилно воздухопловство на Македонија
EBRD - ЕБОР Европска банка за обнова и развој
АЕ Агенција за енергетика на Република Македонија
ЕRA Eвропска агенција за железници
ТENtec Интерактивни мапи на европската ТEN-t мрежа

Брошура за Инструмент за поврзување на Европа ConnectingEuropeFacility (CEF)
НационалнатаТранспортнаСтратегија 2018-2030
План за развој на електропреносниот систем на Република Македонија за период 2018-2022
Студија за развој на преносната мрежа - МЕПСО
Стратегија за развој на енергетиката во Република Северна Македонија до 2040 година – Министерство за економија
Стратегија за развој на енергетиката во Република Северна Македонија до 2030 година - МАНУ
Преглед на закони кои го регулираат железничкиот сообраќај
Закон за енергетика
Закон за енергетска ефикасност
Предлог Закон за безбедност на мрежи и информациски системи на ЕНЕР
Стратегија за сајбер безбедност 2018-2022 и акциски план
Регулатива (ЕУ) бр. 1315/2013 на Европскиот парламент и на Советот од 11 декември 2013 година за Насоките на Унијата за развој на транс-европската транспортна мрежа и укинување на Одлуката бр. 661/2010
Регулатива (ЕУ) бр. 1316/2013 на Европскиот парламент и на Советот од 11 декември 2013 година за основање на Фактот за поврзување на Европа, изменување и дополнување на Регулативата (ЕУ) бр. 913/2010 и укинување на Регулативите (ЕЗ) бр. 680/2007 и (ЕК) бр. 67
План за развој и инвестиции 2018 – ЕЛЕМ

Инфографик за Енергетска УНија  на ЕУ
Инфографик за национална енергија и климатски планови ЕУ цели за 2030 год.
Инфографик за сајбер безбедност
Видео за CEF
Видео за ТЕН-т мрежата на ЕУ-главни коридори
Видео за ЕУ енергетската мрежа
Видео за Енергетската Унија на ЕУ
Видео за придобивки од енергетската мрежа на ЕУ
Видео за европската енергетска стратегија
Видео за транспортната мрежа на ЕУ предизвици, фондови
Видео за ефикасен транспортен сектор-промени по Шенген
Видео за Проекти од заеднички интерес во ТЕНс Политиката на ЕУ
TheTen-T networkEurope'smetropolitanline
Видео за пругата Дрезден -Прага дел од ТЕН-т
Видео за ENTSOe и планови за енергетската мрежа во Европа
Видео за сценарија за енергетската иднина во Европа на ENTSOe
Видео за 4ти железнички транспорт во ЕУ
Видео за ERTMS Европски систем за управување со железничкиот сообраќај
6 Видеа за мобилност и транспорт
3 видеа на ИНЕА за проекти во авионски сообраќај и за ИНЕА
Видео за ЦЕФ и посебно за Хрватска долга верзија
Видео за европска недела на мобилностИнтересно и за медиатека